De taal van personeelsadvertenties

Voorheen stonden in een personeelsadvertentie over het algemeen de opleidingseisen vermeld, de gewenste ervaring van de sollicitant en de te vervullen taken. Zeker sinds sollicitatieprocedures in handen zijn van bedrijven voor werving en selectie (zelf noemen ze zich vaak 'recruitment agency') verschijnen er naar mijn indruk in advertenties steeds meer termen die betrekking hebben op de gewenste persoonlijkheid van de sollicitant.

Dat is vooral het geval in advertenties voor functies in het onderwijs, de zorg- en welzijnssector en de overheid - niet voor niets vaak 'de zachte sector' genoemd. Voor het weergeven van die gewenste persoonlijke kwalificaties worden vaak losse woorden gebruikt. Zo zocht enige tijd geleden een Stichting Openbaar Primair Onderwijs ‘een inspirerende bestuurder: Boegbeeld - Verbinder - Strateeg’. Andere eisen staan dan niet vermeld, hoewel die wel vaak te vinden zijn op de website waarnaar wordt verwezen. Vooral verbinder en verbindend blijken populaire woorden te zijn in personeelsadvertenties. Zo wordt in de ene advertentie gevraagd om een ‘verbindende rector/bestuurder die openheid combineert met koersvastheid’, in de andere om een ‘toegankelijke en verbindende directeur’, en in weer een volgende om een ‘verbindende, vernieuwende, inspirerende en helder communicerende rector’.

Passie

Het lijkt dus steeds meer te gaan om de persoonlijkheid van een sollicitant dan om zijn of haar diploma's of werkervaring, meer om wie je bent dan om wat je kunt. Het blijkt ook uit een woord als inspirerend, dat veel wordt gebruikt om de gevraagde persoonlijkheid mee te omschrijven - net als bevlogen, gedreven, enthousiast en ondernemend. De ene keer moeten mensen een ‘boegbeeld’ zijn, de andere keer een ‘ambassadeur’ en af en toe zelfs een ‘visionair’. Soms wordt van sollicitanten verwacht dat ze ‘initiatiefrijk’, ‘innovatief’ of ‘innoverend’ zijn. De nieuwe functionaris moet uiteraard ook iets gedaan kunnen krijgen, dus hij of zij moet in veel gevallen ‘daadkrachtig’, ‘doortastend’, ‘koersvast’ en ‘resultaatgericht’ zijn.

Albert Heijn verkoopt zelfs brood dat gebakken is ‘met passie’.

Natuurlijk vraagt men vaak een schaap met vijf poten, of op z'n minst karaktereigenschappen die tegenstrijdig lijken, zoals: ‘charismatisch en innemend, maar ook zakelijk en doortastend’. In vacatureteksten voor het onderwijs dienen kandidaten in veel gevallen ‘een passie voor onderwijs’ te hebben of ‘een passie voor kinderen’. Zo'n woord als passie is typerend voor het jargon in personeelsadvertenties en het past prima in het huidige tijdsgewricht. Albert Heijn verkoopt zelfs brood dat gebakken is ‘met passie’. Emotie is belangrijk. Laatst schreef Tom-Jan Meeus in NRC Handelsblad dat het in de politiek steeds minder gaat om de feiten, maar vooral om de reactie op de feiten. En die is in veel gevallen subjectief en dus emotioneel gekleurd. Elk boek dat mensen lezen of elke tentoonstelling die mensen bezoeken, moet ‘een beleving’ zijn. Een Iaatste voorbeeld: de Comenius Leergangen bieden in samenwerking met de Rijksuniversiteit Groningen en de KU Leuven een leergang 'Wijsheid in Leiderschap' aan, waarvan een van de doelen is: ‘Vertrouwen op de innerlijke stem en verbinding maken met de omgeving’.

Omgevingssensitief

Terug naar de vacatureteksten. Soms geven werving-en-selectiebureaus de voorkeur aan wel heel bijzondere karaktereigenschappen. Zo wordt in advertenties van JS Consultancy (voor banen bij de overheid) nogal eens van mensen geëist dat ze ‘omgevingssensitief’ zijn. Waarom dat de ene keer wel en de andere keer niet wordt gevraagd, is overigens onduidelijk. Een en dezelfde advertentie van JS Consultancy bevat twee teksten: een voor een ‘strategisch financieel adviseur’ en een voor een ‘stedelijk beheerder wegen en straatmeubilair’. De eerste dient inderdaad ‘omgevingssensitief’ te zijn (maar ook ‘flexibel’, ‘oplossingsgericht’ en nog veel meer), maar de tweede hoeft - opmerkelijk voor iemand die wegen en straatmeubilair moet beheren - kennelijk niet gevoelig te zijn voor zijn of haar omgeving. Hij of zij moet dan weer wél een ‘regievoerder met helicopterview’ zijn, die bovendien ‘denkt in mogelijkheden en kansen’, ‘gericht is op samenwerking’, ‘communicatief vaardig’ is en - daar heb je hem weer – ‘verbindend’.