Dwalen door Kiev - in het Nederlands!

U werkte al op vele standplaatsen in de wereld: u heeft Nederlands gegeven in Kuala Lumpur, Semarang, Nijmegen, Berlijn en Moskou. Wat is uw drijfveer?

Kirsten de Gelder: Nederlands is mijn vak. Ik volgde de lerarenopleiding Nederlands in Nijmegen, specialiseerde me in Nederlands als tweede taal en schreef me vervolgens in voor de bachelor Nederlandse taal en cultuur aan de Universiteit van Amsterdam. Daarna volgde de master Comparatieve Neerlandistiek aan de UvA en de Freie Universität in Berlijn. Ik houd van Nederlands en van reizen. Een perfecte combinatie dus. Met alle verhuizingen en reizen van dien.

En nu werkt u in Kiev. Heeft u specifiek voor Oekraïne gekozen?

Mijn keuze voor Kiev is een toevallige. In de turbulente zomer van 2014 verhuisde ik van Moskou naar Kiev. Nederland rouwde om de MH17, en in het oosten van Oekraïne brak de oorlog uit, met een humanitaire crisis tot gevolg. Sinds september doceer ik in Kiev Nederlandse taalverwerving aan 22 studenten. Het is bijzonder hier te zijn en – samen met de studenten – een weg te vinden om het Nederlands en het huidige Oekraïne met elkaar te verbinden.

De gemoederen kunnen hoog oplopen, met felle discussies en zelfs tranen.

De politieke turbulentie drukt onvermijdelijk zijn stempel op de dagelijkse werking aan de universiteit. Hoe gaat u daarmee om?

We spreken vaak over de situatie in Oekraïne en hoe dat voor de studenten is. Zij zijn het lang niet altijd met elkaar eens! Dan kunnen de gemoederen hoog oplopen, met felle discussies en zelfs tranen. Dat is confronterend. Toch lukt het vaak om elkaar rustig uit te laten praten, tussentijds samen te vatten en iedereen de ruimte te geven. Het scheelt dan ook dat ik een buitenstaander ben. Hoewel het me ontzettend raakt, kan ik er toch meer afstand van nemen dan de studenten zelf. Het levert uiteindelijk bijzondere gesprekken op.

We hebben ook een project opgezet waardoor ze de wereld kunnen laten zien dat er in hun land meer is dan oorlog alleen: 'Dwalen door de stad'. Kiev is een prachtige stad, met veel bijzondere plekken. Ik laat hen daarover vertellen.

In de hele wereld wordt ons project bekeken.

Kunt u voorbeelden geven van wat de studenten dankzij het project opsteken?

Ik heb een website voor de studenten gemaakt waarop ze hun Nederlandstalige rondleiding door Kiev kunnen uploaden. Een week voordat we van start gingen, leerden de tweedejaars het woord ‘ronddwalen’ uit een sprookje van Annie M.G. Schmidt. En zo ontstond de naam voor het project: 'Dwalen door de stad'. Ze bedachten categorieën zoals de mooiste straten, de hoogste plekken, de beste cafés. Ze schrijven nu teksten over die plekken en maken er in hun vrije tijd filmpjes en foto’s van. In de les presenteren ze hun dwaaltocht. Daarna volgt de echte excursie: ze leiden mij in het Nederlands rond. Door parken, langs cafés en in musea.

De studenten hopen dat via deze website meer Nederlanders en Vlamingen ontdekken hoe mooi Oekraïne eigenlijk is en dat ze op bezoek komen. Elke les beginnen we met het bekijken van de recente statistieken. In de hele wereld wordt ons project bekeken. We lezen de reacties: ‘Bravo! Dit wordt onze reisgids bij ons volgend bezoek aan Kiev!’ Dan glunderen de studenten en glim ik van trots.

Dat is een mooi voorbeeld van taakgericht lesgeven: de studenten oefenen spreken en schrijven terwijl ze aan materiaal werken dat een rol vervult in het echte leven.

Ja, dankzij dit project doen de studenten voor het eerst ook aan creatief schrijven. Ze zetten hun Oekraïense observaties om in het Nederlands, met prachtig taalgebruik als resultaat. In het museum van Tsjernobyl zijn portretten van zogenaamde ‘levensredders’ te zien en in de dierentuin ‘kijkt een kalme uil verstandig uit de boom’. Op 21 november 2014, een jaar nadat de revolutie op Majdan, het Onafhankelijksheidsplein, begon, schreven de studenten hun herinneringen op. Hun taalgebruik is treffend: ‘Majdan ontwaakte de nationale geest’ en ‘Mijn stad ligt daar, Loehansk. En nu is mijn stad verwoest. Ik heb mijn moeder al zes maanden niet gezien.’ Het waren Oekraïense studenten die de revolutie begonnen. Kort daarna werden ze neergeslagen door de oproerpolitie. Toch bleven ook enkele studenten Nederlands dapper op het plein, in de gaarkeukens of in het ziekenhuis. Stonden ze ineens operatiekamers schoon te vegen. Hun ouders wisten van niets. ‘Anders kwamen ze ons halen.’

Hoe is het om zelf in een omgeving met een vreemde taal te wonen en te werken? Heeft u dat tot inzichten gebracht die u in de les kan gebruiken?

Ik sprak geen woord Russisch toen ik naar Rusland verhuisde. Na een tijdje leerde ik wel wat, maar ik kende het verschil niet tussen ‘sjot’ (de rekening) en ‘jesjo’ (nog eentje), waardoor ik steeds om nieuwe wijn bleek te vragen, in plaats van de rekening. Dat verhaal staat op mijn website. Mijn studenten vinden dat hilarisch.

Ik leer nog steeds Russisch (voor veel Oekraïners in Kiev de moedertaal) en inmiddels ook Oekraïens. Het is heel goed om zelf de moeilijkheden (en de frustratie!) te ervaren om een taal te leren. De belangrijkste les voor de studenten door mijn poging hun taal te leren: fouten maken is niet erg. Grappig zelfs soms. En daar leer je alleen maar van.