Een kater van hier tot Tokio

Toch hoor je niemand zeggen dat hij een kater (of iets anders) ‘van hier tot Melbourne’ heeft. Het heeft tot 2001 moeten duren voordat Melbourne in overdrijvend verband genoemd werd: in dat jaar had iemand het op een forum over een ‘hoosbui van hier tot Melbourne’.

De hardste wind

Nederland blijkt niet het enige land te zijn waar dit type uitdrukkingen voorkomt. In november 2015 zette een Griek een welgemeend compliment aan premier Tsipras op Facebook: ‘Tsipras, je hebt ballen van hier tot Singapore!’  

Wie écht flink wil overdrijven, hoeft zich natuurlijk niet per se te beperken tot onze planeet. Toen er in 1932 in het Nederlandse parlement een debat werd gevoerd over een mogelijke lijst geneesmiddelen die door drogisten te koop zouden mogen worden aangeboden, merkte een criticus op dat zo’n lijst ‘tot aan Saturnus’ zou reiken. Aardig lang dus, want Saturnus is een van de buitenplaneten in ons zonnestelsel. Toch is Saturnus een van de zeer weinige uitzonderingen als het gaat om deze woordcombinatie. In de praktijk blijven we met onze overdrijvingen toch het liefst op de eigen planeet.

‘Tsipras, je hebt ballen van hier tot Singapore!’ 

Overdrijvingen met een plaatsnaam erin hebben een respectabele ouderdom. Het begon allemaal in 1528 met een scabreus gedicht van de drukker Jan van Doesburch. Daarin werd er een wedstrijd gehouden wie de hardste wind kon laten. Winnaar van de krachtmeting was een vrouw wier wind ‘van hier tot Jerusalem’ over de aardbol raasde.

Exotischer

Inmiddels zijn er vele tientallen plaatsen op de wereld die in zulke overdrijvingen voorkomen. Maar geen daarvan is zo geliefd als Tokio. De uitdrukking van hier tot Tokio is pas voor het eerst opgetekend in 1969 (‘een bak met een baard van hier tot Tokio’), maar al in 1983 liet iemand zich ontvallen dat het een ‘thans veel gebezigde uitdrukking’ was, en de schrijver voegde er nog aan toe: ‘In mijn jeugd bezigden wij de uitdrukking ‘Hij liegt van hier tot Tokio’.

Vanwaar die sterke voorkeur voor Tokio? Misschien kwam het doordat de Japanse hoofdstad van alle verre locaties het meest in het nieuws was (en is). En vermoedelijk speelt daarbij ook een rol dat de Japanse cultuur verder afstaat van de onze dan de Australische. Tokio klinkt toch net iets exotischer dan bijvoorbeeld Melbourne.

Zijn er eigenlijk ook plaatsen die, ondanks de kennelijke bedoeling om eens lekker te overdrijven, toch onverwacht dicht bij huis zijn? Bijvoorbeeld doordat de spreker of schrijver te weinig fantasie had om een echt verre locatie te bedenken, of doordat hij of zij tijdens de aardrijkskundeles had zitten slapen? Jazeker, zulke plaatsen zijn er. Een voorbeeld: de Amsterdamse krant Het Parool meldde in 1992 dat een zekere persoon een geldschuld had ‘van hier tot Diemen’. Nu we aan Tokio gewend zijn, klinkt dat behoorlijk onschuldig.