Els Moors: 'Poëzie is reizen naar een nieuwe taal'

Wat betekent de nominatie voor de Herman De Coninckprijs voor je?

Daar ben ik heel blij mee. Mijn tweede bundel verscheen zeven jaar na mijn eerste. Daar zit zo veel tijd tussen. Maar ik ben niet vergeten, ik heb waanzinnig veel positieve aandacht gekregen. Het enige jammere is misschien dat de nominatie weer mijn dichterschap looft. Ik vind mijn schrijverschap groter. Ik schrijf romans en gedichten, maar mijn romans zijn tot nu toe helaas onopgemerkt gebleven. Voor de buitenwereld is het moeilijk om de combinatie te accepteren. Je bent of dichter of romanschrijver.

Waarom heeft het zeven jaar geduurd voor je een nieuwe bundel gereed had?

Ik heb soms het idee dat ik er juist te snel mee ben gekomen. Ik heb tijd nodig om woorden en beelden te verzamelen en samen te ballen. Na mijn debuut had ik ook een tijd een afkeer van dichten. Ik was overweldigd door alle positieve aandacht terwijl ik geen idee had wat ik precies gedaan had. Ik moest eerst opnieuw zelf het dichten zien te veroveren. Opnieuw weten waarvoor ik het doe. Dus zeven jaar, dat is eigenlijk best snel.

Kan een dichter in het commerciële boekenvak van tegenwoordig wel zeven jaar zwijgen?

Poëzie is denk ik niet bedoeld om daarin mee te draaien. Het vreemde is dat ik wel zeven jaar lang kon optreden met mijn debuutbundel er hangt een hoge lucht boven ons. Dat ik als een troubadour op plaatsen geweest ben waar ik anders nooit zou zijn geweest. Het bleef maar komen. Blijkbaar kon het toch, zeven jaar met één bundel doen. En ik krijg erg mooie reacties op de nieuwe bundel, dat is fijn. Er waren de afgelopen twee jaren moeilijke dingen in mijn privéleven. Toen bleek de poëzie, voor het eerst in mijn leven, echt een baken in mijn bestaan.

Moet een gedicht ook rijpen?

Ja. Van elk afzonderlijk gedicht kijk ik na zes maanden of een jaar of ik er nog in geloof. Soms is het dan niet raadselachtig genoeg meer. Dan zie ik mezelf enkel nog plichtsbewust het gedicht afmaken alsof ik een puzzel diende op te lossen. Het gedicht moet raadselachtig zijn, maar wel zo dat ik het raadsel onder controle heb. Dan is het voor mij poëzie.

Wat betekent het Nederlands voor jou? Is dat meer dan alleen het middel waarmee je je uitdrukt?

Ik heb er een haat-liefdeverhouding mee. Toen ik, zes jaar oud, leerde lezen en schrijven had ik het idee dat ik een nieuwe taal moest leren. Ik ben opgegroeid in een dorp [in de Vlaamse Westhoek, md] waar heel plat werd gesproken. Veel woorden die ik toen op school leerde, waren exotisch voor mij. Woorden die wij thuis nooit gebruikten. Die haat-liefde is daarna alleen maar versterkt.

‘Ik kan genieten van vreemde talen omdat die de kennismaking met al die exotische vormen van het Nederlands in herinnering brengt’

Hoezo?

Op mijn elfde verhuisden we naar Gent. Toen vond ik mijn taal lelijk, boers, plat, onopgevoed. Dat heb ik lang met me mee gesleept. Later heb ik zes jaar in Nederland gewoond. Toen ontdekte ik hoeveel soorten Nederlands er zijn. Als ik daar in het Vlaams tegen mensen praatte, kreeg ik antwoord in het Engels. Door al die dingen is het onmogelijk om nog die allereerste herinnering aan thuiskomst in taal, die ik als kind ervoer, op te roepen zodat ik hem opnieuw beleven kan. Maar het omgekeerde geldt ook: ik kan genieten van vreemde talen omdat die de kennismaking met al die exotische vormen van het Nederlands in herinnering brengt.

Ben je in je werk bewust van het onderscheid tussen Nederlands en Vlaams idioom?

In mijn eerste bundel wel. Ik was net weg uit Vlaanderen voor een verblijf van uiteindelijk zes jaar in Amsterdam. Die eerste bundel is om die reden een soort verslag van de reis die ik aflegde in het Hollands, waardoor ik me uitgedaagd maar bij momenten ook gekoloniseerd voelde. Ik denk dat poëzie daar ook over gaat: het onderweg zijn in een nieuwe vreemde taal en het blijven zoeken naar je eigen taal, misschien wel als een vorm van verzet. Dat is voor mij in elk geval een groot deel van het plezier van het dichten.

Toch bevat Liederen van een kapseizend paard naar mijn idee opmerkelijk weinig Vlaams.

Grappig dat je dat zegt. Ik heb twee uitgevers: Nieuw Amsterdam in Nederland en het balanseer in Vlaanderen. Mijn Nederlandse redacteur wilde op het laatst nog tien, vijftien dingen veranderen. Oké, dacht ik. Maar mijn Vlaamse redacteur flipte. No way dat je dat accepteert, veel te Hollands. Zij vond dat de vernederlandsing de betekenis zou verdunnen. Ik zag het zelf niet. Ik heb te lang in Amsterdam gewoond, denk ik, maar ik snapte wat zij bedoelde.

Gebruik je de taal anders in poëzie dan in proza?

Ik denk het niet. Beide genres hebben een ander tempo en ritme. Wat tussen de regels gebeurt is anders. Maar het schrijven van een gedicht en een roman is hetzelfde. Even intens. Het is even precies zoeken naar woorden. In beide genres is het lang zoeken naar een begin. Een eerste zin, een cadans, een beeld. Pas als ik het moment te pakken heb, kan ik aan de slag.

Een roman schrijven duurt toch veel langer?

De voorbereiding duurt heel lang maar het daadwerkelijke uitvoeren duurt – bij mij in elk geval – minder lang dan doorgaans wordt verondersteld. En zo vergaat het mij met poëzie ook.

Voel je je door die overeenkomsten in de eerste plaats schrijver - en niet dichter en romanschrijver?

Misschien dacht ik vroeger dat er verschil was tussen beide genres. Nu steeds minder. Een deel van mijn tweede bundel is ook geschreven als proza. Ik had twee maanden in Berlijn proza geschreven. Tot ik dacht: het is genoeg zo, ik moet die bundel afronden en toen ben ik uit een oud proza-document dat ik als een experiment had opgezet, zinnen gaan selecteren die ik mooi vond. Dat heeft me geholpen om de bundel af te maken omdat ik met een nieuwe blik naar de gedichten kon kijken. Wat ik doe is dus moeilijk te definiëren in genres.

De nominatie voor de Herman De Coninckprijs is voor mij een aanmoediging om mijn volgende boek af te maken – en dat is proza.