Grappig en herkenbaar

Baggen vertelde in de Taalstaat van Frits Spits dat hij oog heeft voor taal en behept is met een soort van tic voor tikfouten: ‘Ik zie ze overal, in ondertitels, in boeken. Tja en waarom niet van je sterke punten je beroepsuitoefening maken?’

Wegdromen

En dat heeft hij gedaan. Hij werd tekstcorrector; hij kijkt teksten van anderen na en corrigeert en verbetert die, en is redacteur en schrijver. Als een corrector zijn werk goed heeft gedaan, zo schrijft hij in het voorwoord van het boek, kan de lezer ongestoord wegdromen.  Maar bij dit boek is wegdromen er zeker niet bij, waarschuwt de auteur. Een bonte stoet van taalverschijnselen passeert de revue. Hij behandelt bijvoorbeeld de aaneenschrijveritis, staat stil bij etymoliegen, geeft een paar instinkers en heeft het over vertalersgeluk. De insteek van het boek: balanceren tussen consequent zijn en afwijken van de regels omdat je taalgevoel je dat ingeeft.

Ervan smullen

Het maakt Onder correctoren grappig, verrassend en herkenbaar. Baggen: ‘Het boek is zeker niet alleen voor correctoren. Veel vakgenoten smullen ervan, vinden het ontzettend leuk en komen een hoop herkenbare zaken tegen. Maar het is aan te bevelen voor elke lezer die van taal houdt.’

Uit Onder Correctoren

Bijwoordsels en voorzetselismen

De hamvraag bij bijwoordsels en voor voorzetselismen is: aaneenschrijven of los schrijven? Zonder een al te dorre verhandeling te geven, volgt in het onderstaande een beknopt aantal voorbeelden uit de praktijk. Voor het overige verwijs ik de lezer naar Van Dale, Groene Boekje, de Schrijfwijzer, taalunieversum.org en verdere literatuur naar keuze.

Om meteen met een flauw grapje te beginnen: niet bedoeld worden betekenisveranderingen zoals een handelaar in vliegen / een handelaar invliegen, maar de reële vraag of een samenstelling van bijwoord of voorzetsel met (in de meeste gevallen) een werkwoord aaneen wordt geschreven of niet.

Als een los geschreven combinatie bij aaneenschrijven een andere betekenis krijgt, is het raadzaam om elke ambiguïteit te voorkomen, ook als dat betekent dat er tegen de reguliere taal- of huisregel in moet worden gegaan. De corrector maakt hiervan wel even een notitie in de kantlijn, dat spreekt vanzelf.

• New York is de stad waar wij heen gaan.
• New York is de stad waar wij heengaan.

Ikzelf zou de eerste variant verkiezen, al was het maar omdat ik nog lang niet dood wil, maar beide zijn natuurlijk correct. Een beknopt alfabetisch overzicht.

aan (voorzetsel; scheidbare samenstelling)

• Pas op dat er niets aan komt. (mee gebeurt)
• Pas op dat er niets aankomt. (in jouw richting rijdt)
• Ik wist dat hij achter mij aan kwam. (me achtervolgde)
• Ik wist dat hij achter mij aankwam. (na mij arriveerde)

boven (bijwoord)

• Van bovenaf. (vanaf de bovenzijde)
• Van boven af. (met het hoogste beginnend)
• Hij moet boven komen. (bij een autoriteit verschijnen)
• Hij moet bovenkomen. (uit het water opduiken)

buiten (bijwoord)

• Een meisje van buiten. (van het platteland, niet uit de stad)
• Zij kende het gedicht vanbuiten.

uit (voorzetsel / achterzetsel)

Hij was erbij...

• toen de vlammen het dak uit sloegen.
• toen de brandweermannen de vlammen uitsloegen.
• totdat de kosten de pan uit rezen (uit rezen niet aaneen: uitrijzen andere  betekenis)
• toen we de rook uit reden (uit reden niet aaneen: uitrijden andere betekenis)

iemand de laan uit sturen / een speler het veld uit sturen (uit sturen niet aaneen: uitsturen andere betekenis, al is het betekenisverschil hier summier)

de bediende uitsturen