Hipper dan ooit: zingen in je moedertaal

Zingen in het Nederlands is, mede door Nederhoppers die de taal plooien naar hun beats, hipper dan ooit. Nieuw is het niet: Peter Koelewijn schreeuwde ons al in 1959 van dat dak af. Nooit was de verscheidenheid groter dan nu, met Nielson, De Jeugd Van Tegenwoordig en Gers Pardoel in de hitlijsten. Maar toen we gingen praten met songschrijvers uit de nieuwe Nederlandstalige golf, bleek dat ze het meestal toch eerst in het Engels hadden geprobeerd. Het Nederlands moet een verdomd koel liefje zijn voor zangers.

Vloeien

'Het is niet echt de lenigste taal om in te zingen', zucht Geert Verdickt van de rockgroep Buurman (zie foto), die net zijn derde album ‘De kus in ruil voor een koninkrijk’ uitbracht. 'In het Engels kun je gemakkelijk lettergrepen wegknabbelen: 'we are going to' kan ook 'we're gonna' worden.' 'Bij Annie M.G. Schmidt moest elke lettergreep en elke klemtoon gezongen worden zoals je hem spreekt', beaamt singer-songwriter Eefje de Visser, die een snuifje elektropop aan haar songs toevoegt. Ze lost het zo op: 'Ik dwarrel een beetje over de melodie heen, misschien omdat ik zoveel naar Engelse artiesten heb geluisterd.'

Niels Boutsen won in 2011 de Nekkawedstrijd voor nieuw Nederlandstalig talent. Amper negentien jaar was hij, de jongste winnaar ooit. Onder de naam Stoomboot heeft hij één cd uit. 'Veel mensen vinden het een koude taal, je moet een manier vinden om ze te laten vloeien', zegt Boutsen. 'Dat is een kwestie van je eigen stem te vinden; de frasering van Raymond van het Groenewoud is helemaal anders dan die van Zjef Vanuytsel.' Het is zoeken, zegt De Visser, want 'er is geen Nederlandse Radiohead, Frank Ocean of Beyoncé.'

‘In het Nederlands kan ik met de taal spelen.’ (Eefje de Visser)

Elektrisch

Toch denken ze er niet aan om het Nederlands op te geven. Geert Verdickt van Buurman haalt een citaat aan van Frank Vander linden, al jaren zanger van De Mens: 'Het is een gekke reflex van veel groepen: zodra ze de drempel van hun repetitiehok over stappen, kiezen ze niet meer voor hun moedertaal.’

In het Nederlands ben je zoveel vrijer. 'Ik kan me prima uitdrukken in het Engels', zegt De Visser, 'maar om taalgrappen en verbasteringen te maken, moet je een taal volledig onder de knie hebben.' Dat merkte ze toen ze een kinderliedje in het Nederlands schreef: 'Mijn teksten werden veel persoonlijker en filosofischer. In het Nederlands kan ik met de taal spelen.' Vorig jaar bracht ze haar derde album uit, ‘Het is’.

'Er zit geen ruis op de transmissie, zoals bij een vreemde taal' (Geert Verdickt)

'Het zal wel hard klinken', zegt Roos Rebergen, frontvrouw van Roosbeef, met vijf Nederlandstalige albums de meest ervaren muzikante uit ons panel, 'maar mensen die zeggen dat ze in het Nederlands niet kunnen schrijven, kunnen dat in het Engels vaak ook niet. Alleen valt het daar minder op als ze niet bijster origineel zijn of fouten maken.' Want in het Nederlands komt er meer van de boodschap bij de geadresseerde. 'Er zit geen ruis op de transmissie, zoals bij een vreemde taal', zegt Verdickt. 'Dat schrikt me soms wat af, maar het is ook de uitdaging. En als je tijdens een concert voelt dat alles direct doorkomt, voelt het echt elektrisch aan.'

Over de liefde

'De duidelijkheid kan ook lelijk worden', zegt Rebergen. 'Veel mensen die van het Engels overstappen naar het Nederlands schrikken hoezeer ze zich bloot geven. Je moet zorgen dat je tekst niet té rechtlijnig is, anders wordt hij veel te plat. Als je over de liefde zingt, zing dan over iets anders.'

Overigens: dat iedereen Nederlands perfect verstaat, mag genuanceerd worden. Net zoals veel mensen dachten dat Jimi Hendrix 'Excuse me while I kiss this guy' zong en niet 'Excuse me while I kiss the sky', gaan sommige Nederlandse regels een eigen leven leiden. Het vaak geciteerde 'Meisjes zijn om van te houden, niet om te weerstaan' in 'Spanjaard' van Stoomboot, bijvoorbeeld. 'Eigenlijk zing ik 'om te vérstaan'', zegt Boutsen lachend (in de zin van ‘begrijpen’). Maar iedereen vindt het zo'n mooie zin, dat ik hen in de waan laat. Live zorg ik er wel voor dat ik die ‘vérstaan’ goed ver-staan-baar zing' (articuleert extra duidelijk).

'Kernachtig zijn in het Nederlands is soms moeilijk.’ (Niels Boutsen)

Gebald

Een heikel punt onder muzikanten: Nederlands zou zich met zijn vele lange woorden eigenlijk alleen voor kleinkunst lenen. 'Als mensen in het Nederlands schrijven, verschuift hun aandacht vaak volledig naar de tekst, zodat de songs erg vertellerig worden', zegt De Visser. 'Ik wil dat de klank van de woorden de muziek aanvult en omgekeerd, zodat je niet meteen doorhebt dat ik Nederlands zing. Dat deed Doe Maar al, en iedereen vond dat geweldig. Het is ook goed dat er meer wordt geëxperimenteerd. Het mag wel een randje hebben voor mij.'

'Soms hoor ik iets op de radio en denk ik: dát is gebald gezegd. Dat moet ik onthouden', zegt Boutsen. 'Kernachtig zijn in het Nederlands is soms moeilijk. Engels is snediger. Maar als je iets echt gezegd wil krijgen, dan vind je wel een manier.'

Minder lekker

'Nederlands is niet zo zangerig als Frans', zegt Rebergen. Verdickt schiet in de lach. 'Ik woon dicht bij de taalgrens, daar zag ik laatst een poster voor (proevend) 'la nuit de la pomme de terre'. Vergeet het maar, in het Nederlands: 'de nacht van de aardappel' klinkt véél minder lekker. Zelf vind ik de Nederlandse ij-klanken mooi. Maar als ik een tekst vol ij-ij-ij stop, grijpt de producer in.'

De klanken van de taal bepalen het schrijfproces, geeft hij toe. 'Als ik een songtekst schrijf, heb ik meestal een beeld of een zin waar ik de muziek rond bouw. Dan hebben we alvast iets interessants op muzikaal vlak. Pas daarna werk ik de tekst af.'

Muzikaal

De Visser verklapt wat trucs om woorden muzikaler te maken. 'Ik laat dingen bewust niét rijmen, zodat ik de verwachting van de luisteraar doorbreek. Vaak plak ik een woord van de volgende zin nog achteraan de regel, dat creëert tempo. In 'Nee joh' doe ik het allebei: 'we verdwijnen uit het zicht / ik ben weer terug bij af / en de bedoeling is dat ik / luister naar dat wat je zegt'.'

'Ik ben jarenlang met een rapper geweest, we hebben ook samen mijn eerste plaat gemaakt', zegt ze. 'Hiphoppers gaan zó anders met taal om! Extince is nu minder actief, maar zijn teksten kunnen naast die van veel singer-songwriters staan.'

Rebergen is zoals veel muzikanten fan van De Jeugd Van Tegenwoordig: 'Ze vinden nieuwe woorden uit die iedereen dan gaat gebruiken, zoals 'watskeburt'. Dat is het toch helemaal!' U bent gewaarschuwd: muzikanten zitten het Nederlands van morgen nu ergens in een studio te bedenken.