Rake wijsheden van ‘ons moeder’

‘Wijsheden zijn gemeenschappelijk erfgoed’, licht Jan Hautekiet toe. ‘Wijsheden zijn door vele monden gegaan, het is overlevering en het wordt gekneed. Het sterke van zo’n wijsheid is dat je meteen weet waarover het gaat. Wijsheden zijn beelden die zich op je netvlies branden en die je te allen tijde in een discussie als gezagsargument kunt bovenhalen. Zit je in een discussie en voel je dat je het niet kunt winnen, dan kom je af met maar ons moeder zei altijd dat en dat. Einde discussie. Dat vind ik er zo charmant aan.’

Ons moeder zei altijd is een alleraardigst boekje geworden. Lezenswaardig en leerzaam. De wijsheden zijn thematisch ingedeeld, ze gaan bijvoorbeeld over leven, liefde en geluk, jezelf kennen en moeders keuken. Aardig is ook dat de inzenders van de spreuken ruim baan krijgen. Zo lezen we dat spreuken afkomstig zijn van Hildes moeder uit Turnhout, de Antwerpse grootmoeder van Tatiane en Ilse uit Gent.

De schrijvers bespreken de herkomst van de wijsheden en tekenen ook dialectvarianten op, waarbij ze gretig gebruik maken van dialectwoordenboeken. Hautekiet (‘Er zijn wijsheden opgedoken die ik nog niet gehoord had’) over die verschillen: ‘Je merkt dat er andere accenten worden gelegd, ze worden op een andere manier geformuleerd, maar ze gaan wel over hetzelfde. We hebben het over wijsheden die met geluk, met leven, met geld en mensenkennis te maken hebben. Je vertelt het op een andere manier. Een wijsheid leeft pas als die wordt uitgesproken. Dat je het leest, is leuk, maar je moet het horen. De streektaal bij zo’n wijsheid, maakt het sappig.’

Voorbeelden

Over gelukkig zijn

• Geluk is niet wat je in je handen hebt, maar wat tussen je beide oren zit.
• Als je je lat maar laag genoeg legt, ben je altijd gelukkig.

Over moeite voor een jongen doen

• Achter een tram en een jongen loop je niet, binnen tien minuten komt er een andere.
• Er komen altijd mooiere bootjes aan dan er wegvaren.

Over geld moet rollen

• Ik heb nog genen enkele lijkwagen met nen trekhaak gezien.
• Ons laatste hemd heeft geen zakken.

Over jezelf redden

• De trein van red uzelf rijdt altijd.
• Je blijft veel langer in leven met één kilo suiker dan met één kilo compassie.

Over geduld

• Het komt, zei de boer, en hij zat al acht dagen op ’t gemak.
• Geduld, en op tijd wordt gras melk.
• Zal wel komen, de hond zijne steert is ook gekommen.