Aantrekkingskracht poetryslam groeit

Ruim twee minuten besteedde het VRT-journaal afgelopen najaar aan de finale van het zesde Belgische Kampioenschap Poetry Slam. Enige uitleg was wel geboden. 'Dat is een moderne vorm van dichtkunst en performance,' leidde de presentator het item in. 'Het is een boksmatch met woorden,' legde de verslaggever uit. 'Elke dichter krijgt drie minuten om het publiek en de jury te veroveren met de scherpste slam.'

Of zoals de winnaar Simon Raket (foto) het in zijn winnende – gezien zijn Waalse achtergrond: Franstalige – gedicht uitlegde: 'Slam is het geluid van de deur die je dichtgooit, een flinke rechtse, een slag van de lat. Die je omdraait en die je ziel uit elkaar doet springen. Slam, je leert het niet op school, zonder mottenballen en zonder formol. Het maakt veel meer dronken dan alcohol. (...) Ach, eigenlijk dient slam tot niets, tenzij om niet te sterven.'

Zoeken naar nieuwe locatie

De basale uitleg van het item is tekenend voor de onbekendheid van poetryslam. Maar dát het tv-journaal aandacht besteedde aan het fenomeen maakt duidelijk hoe snel dat verandert. Eind vorige eeuw overgewaaid uit de Verenigde Staten, waar poetryslam in 1984 werd bedacht als reactie op de saaie, traditionele poëzieavonden, trekken de poëtische krachtmetingen steeds meer deelnemers en publiek.

Het eerste Nederlandse kampioenschap werd al in 2002 gehouden. De jaarlijkse strijd om 1000 euro – dit jaar op 29 januari aanstaande – vindt tegenwoordig in een uitverkocht TivoliVredenburg in Utrecht plaats. Het eerste Belgische kampioenschap volgde in 2007. De organisatoren daarvan zoeken inmiddels een nieuwe locatie. De Brusselse bibliotheek Muntpunt biedt maar plek aan 300 bezoekers. Te weinig.

'Het niveau gaat omhoog, de media pikken het op, verspreiden de boodschap, waardoor het niveau verder omhoog gaat.’

Die groei komt door een soort zwaan-kleef-aaneffect, vertelt directeur An Leenders van Creatief Schrijven, coördinator van het BK. 'Het niveau gaat omhoog, de media pikken het op, verspreiden de boodschap, waardoor het niveau verder omhoog gaat. Ook zijn er inmiddels een aantal rolmodellen voor jongeren, zoals Simon Raket. En bijvoorbeeld Felix Poetry Festival organiseerde vorig jaar een avond met enkel slammers.'

Ook de professionaliseringsslag bij programmeurs speelt een rol, vertellen Sophie Kok en Joska Berg van Het Literatuurhuis dat het NK organiseert. 'Er zijn steeds meer organisaties die hun eigen slam beginnen – dit jaar waren er ook voorrondes van het NK in Almelo en Castricum – die steeds beter in staat zijn in hun eigen regio doelgroepen te bereiken.'

Laagdrempelig

En niet onbelangrijk: de laagdrempeligheid van poetryslam waardoor ook relatief veel jongeren en mensen uit een culturele minderheid snel geneigd zijn het podium te betreden met eigen teksten. Leenders: 'Juist op een slam kun je als jongere op een relatief kleinschalig podium, waar ook vrienden meedoen of aanwezig zijn, je mening geven in zo origineel mogelijke bewoordingen.'

Direct feedback

De leercurve is daarbij in potentie sneller dan welke schrijfcursus ook. Kok: 'Toen Laura van der Haar in 2012 deelnam aan het NK kenden wij haar nog nauwelijks. Maar zij maakte zo'n ontwikkeling door dat ze won en een jaar later een bundel publiceerde. In een poetryslam krijg je direct feedback op je werk én je podiumpresentatie, waar je soms diezelfde avond in een volgende ronde al iets mee kan doen. Ook kunnen deelnemers de kunst van elkaar afkijken.'

Voor beginnende dichters is deelnemen aan slams daarom interessanter dan in stilte aan een oeuvre bouwen. Ze bouwen een netwerk op van veelal gelijkgestemden, maar óók een publiek. Dat maakt ze interessant voor uitgevers. Zij weten dat debutanten al bij voorbaat geïnteresseerde lezers hebben én dat zij hun eigen bundel kunnen verkopen bij een almaar toenemend aantal optredens.

‘Ook kunnen deelnemers de kunst van elkaar afkijken.'

Want al is poetryslam in snel tempo volwassen geworden, het ultieme doel blijft publicatie van een bundel. Zeker in Nederland – al was het maar omdat de stichting Schrijver School Samenleving, die bemiddelt bij schrijverslezingen, alleen gepubliceerde dichters accepteert. Berg: 'Al betekent dat niet automatisch dat bundels van dichters uit het slamcircuit volstaan met hun podiumgedichten. Josse Kok en Ellen Deckwitz publiceerden heel ander werk dan waarmee ze tijdens slams optraden.'

In Vlaanderen heeft Charlotte Van den Broeck een bundel gemaakt. Anderen zijn er mee bezig. Maar meer dan in Nederland staat voor dichters optreden centraal, denkt Leenders. 'Nederlandse slammers leggen meer nadruk op de tekst. Ze lezen soms ook van papier. Voor Vlaamse slammers is performance belangrijker. Bij ons kunnen professionele slammers sinds kort ook subsidie van het Vlaams Fonds voor de Letteren krijgen voor optredens.'