Rafael, de vliegende voorleeskampioen

Vroeg in de middag, in de brandende zon landt op een grasveldje een klein vliegtuig met maar vier stoelen. De bewoners van het inheemse dorpje Peleloe Tepu stromen van alle kanten toe. Ze willen mee of hebben iets mee te geven. Maar het vliegtuigje komt niet voor hen, het komt voor de zevenjarige Rafael Anpane. Hij mag, samen met zijn juf Dieneke, mee op de ruim anderhalf uur durende vlucht naar Paramaribo. Hij maakt deze reis omdat hij kampioen is geworden, voorleeskampioen. Samen met 43 andere regiokampioenen uit 22 regio’s zal hij het slotfeest van de Nationale Voorleeskampioenschappen bijwonen. Rafael is kampioen van de onderbouw in zijn regio. Hij las voor uit Het Boek van Sam en Kim van Cynthia Mc Leod en Rodney Vrede.

Indianendorp

We zijn in een van de verste uithoeken van het Nederlandse taalgebied, al kun je je dat maar moeilijk voorstellen. Tepu is een dorpje waar voornamelijk Trio-mensen wonen, een ineemse stam. Voor een buitenlander ziet het eruit als een indianendorp uit een boek. Maar dan minder idyllisch, want het gebied is niet welvarend en de inwoners hebben weinig ontwikkelingskansen. Zulke dorpjes liggen letterlijk en figuurlijk ver van de stad. De school is vaak de enige plaats waar Nederlands klinkt, en dan nog niet altijd. Het is hier (bijna) een vreemde taal. De mensen spreken immers Trio. De dorpshoofden spreken soms Sranan en ook een beetje Nederlands, net als de onderwijzers. 

Elk kind bereiken

In Nederland worden de voorleeswinnaars uit de twaalf provincies met bussen opgehaald voor de finale. In Suriname moet dat anders. Het land is groot en grotendeels bedekt met oerwoud en veel plaatsen in het binnenland zijn alleen bereikbaar per boot of – zoals Tepu – per vliegtuig. ’We willen elk kind in Suriname bereiken met voorlezen’, zegt Yvonne Caprino, directeur van Stichting Projekten, de organisatie achter de Nationale Voorleeskampioenschappen (en het andere grote leesevenement, het Kinderboekenfestival). ’Het mag voor een kind niet uitmaken of hij of zij ver weg woont om kansen te hebben. Maar, anders dan in Nederland, is er op de slotdag geen wedstrijd met een landelijke winnaar. Daarvoor zijn de verschillen te groot’, aldus Caprino.

Onweer

Uit Paramaribo en de kuststrook worden de kinderen met bussen gehaald, maar uit de dorpen in het diepe zuiden kan het alleen via de lucht. ’En het blijft onzeker. Soms worden we wel eens moedeloos’, zegt Yvonne Caprino. Medewerkster Margerie Stakel-Telgt valt haar bij. ’Je bent van zoveel zaken afhankelijk. We hadden bijvoorbeeld op het laatste moment sponsorgeld gevonden bij De Surinaamsche Bank (DSB) om deze kinderen met een charter op te halen. Dan moet je nog de ouders overtuigen om hun kind naar Paramaribo te laten gaan met de juf. Dat kost veel tijd, de communicatie is lastig, ouders hebben geen telefoon, zijn de taal niet machtig. Soms is het de eerste keer dat hun kind alleen van huis gaat. Toen ze uiteindelijk klaar waren voor vertrek, kon het vliegtuig niet vertrekken door onweer. Wat een teleurstelling… en de kinderen moeten juist vertrouwen krijgen in ons.’

Feest

Van moedeloosheid is de avond van het slotfeest in Paramaribo helemaal niets te merken. In een grote feesttent in een prachtige tuin zijn bijna alle winnaars bijeengekomen samen met hun juffen, meesters en ouders. Op de voorste rijen zitten de kampioenen met hun medailles om. Rafael is de kleinste van allemaal. Met grote ogen volgt hij alles. Eerst komen twee winnaars aan het woord, Yaisha Kliwon en Jentijno Huisraad. Die vertellen in geuren en kleuren hoe ze de wedstrijd beleefd hebben. ’En toen had ik gewonnen en ik schrok….’

Voorleesambassadeurs

Na een optreden van rapgroep Ztreet Zoldierz komt het officiële gedeelte. Zes kampioenen zijn de rest van het jaar voorleesambassadeur. Zij hebben zich daarvoor gekwalificeerd door als kampioen aan veel mensen voor te lezen. Dit houden ze bij op een voorleeskaart. Daarop staat wat ze hebben voorgelezen, waar en voor wie. Waaruit lezen ze voor? Kikker is een held, De koning van Coronie, Jairam maar ook Roodkapje en Doornroosje. De kaarten laten zien dat in het hele land en in alle lagen van de bevolking is voorgelezen, van kleuters tot bejaarden tot aan de president. De voorleesambassadeurs leggen een plechtige belofte af om zich in te zetten voor de verspreiding van het voorlezen in hun regio. Elk kind krijgt dan een certificaat en een button. Het ambassadeurschap is belangrijk en op hun schouders rust een grote verantwoordelijkheid. De kinderen zullen zich er echt voor inzetten. Ze worden ook opgevolgd. ’We nemen regelmatig contact met ze op en volgen hoe het gaat,’ vertelt Margerie. 'Natuurlijk gaat het bij de een beter dan bij de ander maar de meesten maken er echt iets van. We hebben ook een programma ontwikkeld om deze ambassadeurs te ondersteunen in hun taak.’

Olievlek

Nieuw is dat ook ouders optreden als ambassadeur. Sommigen hebben zelfs een ouderavond georganiseerd over voorlezen. Zo verspreidt het project zich als een olievlek over het hele land. Vanaf het begin hebben ook bekende Surinamers zich als ambassadeurs aan het project verbonden, zoals Candy Kanhai. Zij presenteert Leestijd, een voorleesprogramma  dat dagelijks op de tv te zien is.

Je bent het zelf

Als alle ambassadeurs zijn bekend gemaakt, volgt nog een optreden van dansgroep Fresh2death. De groep komt uit de wijk Zorg en Hoop. ’Wij oefenen gewoon op straat’, zegt de leider van de dansgroep.  ’Ik wil maar zeggen, je hebt niet veel nodig. Het is niet je equipment, het zijn niet je kleren, je bent het zelf. En zo is het ook met voorlezen.’ En met deze wijze boodschap vliegt Rafael morgen weer terug naar Peleloe Tepu om het voorlezen uit te dragen.